Publicaties
Kunst 2018
Overal kunst in de Muur
Naar aanleiding van het grote onderzoeksrapport ‘Monumentale kunst Amsterdam Quick-scan’ schreef Yteke Spoelstra een essay over deze wandgebonden kunst en de kunstenaars. Deze kunst die overal in de stad is te vinden, is vooral bedoeld voor mensen die niet regelmatig een museum bezoeken. Amsterdam was toonaangevend. In de naoorlogse jaren waren deze kunstenaars beroemd maar een halve eeuw later, zijn hun namen nog bij slechts enkelen bekend.
Kunst 2018
Een nationaal appèl? Eigenlijk wel..
Na het eerste deel van het project ‘Monumentale Kunst Amsterdam Quick-scan’, verscheen in 2018 ‘Zie de muren spreken’. Hierin komt een aantal project- medewerkers en belanghebbenden aan het woord over de waarde van de wandkunst in de stad.
‘Zie de muren spreken’. Naoorlogse monumentale wandkunst in Amsterdam. 2018
Kunst 2017
Monumentale kunst ontdekt in Leiden
In ‘Monumentale kunst ontdekt in Leiden’ gaat Yteke Spoelstra in op de kunstwerken waarvan de meeste via de percentageregelingen zijn gefinancierd. Het ideaal in de wederopbouwperiode om de wereld mooier te maken, paste bij de overtuiging dat mensen zich goed voelen in een betere samenleving zonder oorlog. In de stad zijn indrukwekkende kunstwerken gerealiseerd zoals voor de Rijksuniversiteit Leiden.
Kunst 2013
Experiment in opdracht. Kunst van de wederopbouw Nederland 1940-1965
Het boek ‘Experiment in opdracht’ verscheen in de themaweek Wederopbouw, september 2013. Deze fraai geïllustreerd publicatie met veel historische foto’s is uitgegeven van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en NAI-010 uitgevers.
In dit 200 pagina dikke boek wordt ingegaan op de geschiedenis van de Monumentale kunst in Nederland en de experimentele technieken die de kunstenaars hanteren. Dertig toonaangevende kunstenaars zijn geportretteerd en er wordt een beeld geschetst van de synthese der kunsten waar de kunstenaars en architecten naar streven.
Kunst 2010
Korte Nederlandse Carrière van Sgraffito
In het tijdschrift Monumenten wordt het gebruik van de zeldzame kunsttechniek ‘sgraffito’ in Nederland besproken. In de naoorlogse jaren kende deze techniek een korte opleving maar is daarna in de vergetelheid geraakt. Kunstwerken uitgevoerd in deze techniek zijn inmiddels zelfs zeldzaam.
‘De korte Nederlandse carrière van sgraffito’ in: Monumenten-Dossier Stuc, april 2010
Kunst 2010
Het Vrije Huwelijk Tussen Kunst en Architectuur
De wandkunst bloeide op in de naoorlogse periode maar het samengaan van kunst en architectuur kent in Nederland een langere geschiedenis. Het artikel dat in Kunstlicht, het kunsttijdschrift van de Vrije Universiteit, verscheen, is gebaseerd op de door Yteke Spoelstra in 2002 geschreven afstudeerscriptie ‘De synthese der kunsten’.
‘Het vrije huwelijk tussen kunst en architectuur’ in: Kunstlicht Beeldende kunst + architectuur. Vrije Universiteit Amsterdam 2010
Architectuur 2010
De school, ‘Een sieraad der gemeente’. De geschiedenis van de schonlebouw in Leiden. 1845-1965
Na de Tweede Wereldoorlog bouwt Leiden scholen volgens de laatste inzichten zoals gangloze scholen met doorlooplokalen, halscholen en patioscholen. De meisjes-HBS die stadsarchitect Koch in 1962 ontwierp had zelfs een zwembad voor de leerlingen. De publicatie over de scholenbouw in de wederopbouwperiode staat online en is te lezen op de site van erfgoedleiden.
Architectuur 2009
De school, ‘Een sieraad der gemeente’. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. 1800-1940
In Leiden waar de elite onderwijs volgde aan de oudste universiteit van Nederland, kreeg begin 19e eeuw de bevolking die het minder breed had, in groepen van 200 kinderen tegelijkertijd les in afgekeurde gebouwen. Een eeuw later staan er fraaie scholen zoals de door befaamde architect Dudok ontworpen Hogere Burger School (HBS). De publicatie over de vroege geschiedenis van de Leidse scholen staat online en is te lezen op de site Leidse regio in kaart.
Kunst 2007
Monumentale Kunst. Categoriaal onderzoek Wederopbouw 2007
Frans van Burkom en Yteke Spoelstra deden tussen 2004 en 2007 archiefonderzoek naar deze toen onderbelichte en vrijwel vergeten kunstvorm. Dat resulteerde in deze 200 pagina dikke publicatie over de wederopbouw kunst. Naast de vooroorlogse geschiedenis wordt ingegaan op de rol van de overheid, de kunstenaarsverenigingen, de kunstopleidingen, de samenwerking met de architecten en de synthese der kunsten als ideaal. Daarbij bevat het ook een uitgebreid hoofdstuk over de verschillende kunsttechnieken uit die tijd.
Zie de RCE download-link. Frans van Burkom, Yteke Spoelstra. ’Monumentale Kunst. Categoriaal Onderzoek Wederopbouw Nederland 1940- 1965’, 2007 ICN-RACM
Architectuur 2006
De Eeuw van de School
In het derde deel van het standaardwerk ‘Geschiedenis van Amsterdam 1813-1900’ wordt in ‘De eeuw van de school’ in beeld gebracht hoe de hoofdstad in de negentiende eeuw in een razend snel tempo groeide. Het onderwijs ontwikkelde zich even snel en was hét middel om de beschaving te verspreiden. De nieuwe schoolgebouwen die daarvoor gebouwd werden, waren zo ontworpen dat ze ook een bijdrage leverden aan het fraaie stadsbeeld.
‘De eeuw van de school’ in: Carasso-Kok M., Geschiedenis van Amsterdam. Hoofdstad in aanbouw 1813-1900. Amsterdam 2006
Architectuur 2005
Ware schoolpaleizen
Het door Yteke Spoelstra geschreven essay ‘Ware schoolpaleizen’, gepubliceerd in het Historisch Tijdschrift Holland, belicht de architectuur en de verfraaiing van schoolgebouwen. In de standenmaatschappij van de 19e eeuw, werd de architectonische rijkdom van de school bepaald door de sociale klasse die daar naar school ging. Een halve eeuw later werden, in het socialistische Amsterdam, veel scholen van kunstwerken voorzien.
‘Ware schoolpaleizen, vormgeving van schoolgebouwen’ in: Holland, Historisch Tijdschrift, 2005
Architectuur 2004
Schoolvoorbeelden. Een inventarisatie van schoolgebouwen in Amsterdam 1850-1940
Voor het MAgazine 5, uitgave van Monumenten en Archeologie, schreef Yteke Spoelstra over de eerste resultaten van de inventarisatie van het scholenonderzoek dat zij in 2003-2004 uitvoerde voor het Amsterdamse Bureau Monumenten en Archeologie. Het grootste deel van de in totaal 600 onderzochte scholen buiten de Singelgracht staan in Amsterdam Zuid en Nieuw West. Welke gebouwen zijn monumentwaardig?
‘Schoolvoorbeelden. Een inventarisatie van Schoolgebouwen in Amsterdam 1850-1965’, Magazine 5 Amsterdam Monumenten & Archeologie, 2004
Architectuur 2004
Kinderpakhuis, Schoolzaal en Klaslokaal
In het 4e jaarboek Monumenten en Archeologie wordt door Yteke Spoelstra ingegaan op de ontwikkeling van de Amsterdamse schoolgebouwen. In de eerste helft van de negentiende eeuw kregen scholieren uit arme milieu’s les in afgekeurde pakhuizen. In de tweede helft bouwde de gemeente voor het eerst schoolgebouwen. Aanvankelijk waren die nog ingedeeld met schoolzalen voor 360 kinderen die allemaal bij elkaar zaten en daarna met klaslokalen voor steeds kleinere klassen.
‘Kinderpakhuis, schoolzaal en klaslokaal. Negentiende- eeuwse scholen voor het lager onderwijs’ in: Amsterdam Monumenten & Archeologie jaarboek 4, 2005
Kunst 2004
2004 Monumentale Kunst in Amsterdamse Schoolgebouwen
Het themanummer van DOCOMOMO 008 was geheel gewijd aan de Monumentale kunst. Veel schoolgebouwen bezitten –vaak zonder dat de gebruikers het weten- hoogwaardige wandkunstwerken. Tijdens het Amsterdamse Scholenonderzoek ontdekte Yteke Spoelstra, een Expressionistische glasappliqué van Aart Roos. Een onderwijzeres was er van overtuigd dat het glaskunstwerk ooit door de leerlingen was gemaakt en omdat het oud was en slechte staat verkeerde, werd het tijd om het te verwijderen.
‘Monumentale Kunst in Amsterdamse schoolgebouwen’ in: DOCOMOMO 008, 2004
Architectuur 2005 -2003
Schoolvoorbeelden Geschiedenis van de Scholenbouw in Amsterdam
Van 2003-2005 werkte Yteke Spoelstra als projectleider aan het Scholenonderzoek van Monumenten en Archeologie. In de publicatie ‘Schoolvoorbeelden’ beschreef zij de geschiedenis van het Amsterdamse onderwijs en de schoolgebouwen. Welke sociale omstandigheden waren van belang voor het bouwen van een school?
‘Schoolvoorbeelden. De geschiedenis van de Amsterdamse scholenscholenbouw’ is gepubliceerd op de site van de Gemeente Amsterdam.